Enriquecedor paseo polo urbanismo da Estrada con Carmela Sánchez:::

O sábado 21 e o domingo 22 tiveron lugar na Estrada dúas rutas urbanas capitaneadas por Carmela Sánchez, de Etnoga. A actividade serviu para coñecer un pouco a rica arquitectura da vila así como moitos aspectos da historia local. A marcha comezaba na Praza do Mercado, onde se ubicou o primeiro Consistorio da vila, que albergaba a cadea nos baixos e que estaba ao carón da capela da Peregrina. Fíxose un repaso polo mercado e fixouse a atención nunha edificación singular que hai nese punto que é a casa de Lois, construída en 1907. A camiñata foi mostrando as vivendas máis antigas e as tipoloxías típicas da urbe que nacía contra mediados do S.XIX. O que por aquel entón era un cruce de camiños entre Ouzande e Figueiroa íase constituíndo nunha pequena vila con casas de dúas alturas e que pouco a pouco se ía orientando cara ao comercio e aos servizos.

Imaxe antiga coa vella igrexa, a cadea, o mercado orixinal e moitas edificacións hoxe perdidas.

Carmela explicando as caraterística da
Casa de Lois, na Praza do Mercado.

A ruta serviu para coñecer arquitectos e promotores de vivendas tanto públicas como privadas que lle foron dando a aquela aldeíña estremeira unha fisonomía urbana, como foi o caso do "Escobeiro", realmente chamado Manuel Porto Verdura, un emigrante que investiu moito no casco urbano e que está detrás de edificacións como o edificio da "Farola" ou o de "Calzados A Esquina". Edificios eclécticos que foron proxectados por arquitectos que procedían da escola madrileña e que coñecían o modernismo francés, deixando na estrada baldosas hidráulicas, galerías e balcóns que aínda se conservan na actualidade.

A rúa Pérez Viondi, antano "de San Lourenzo" alberga unha das casas máis coñecidas da poboación, a do pai de Virxinia Pereira, con xardín urbano ao igual que a casa do Médico Araújo en San Paio. Nesta rúa tamén hai balcóns vidrados ou a casa na que estivo a primeira oficina de telégrafos.

Inicio da antiga San Lourenzo que conducía a Ouzande.

 A Praza da Farola foi un lugar moi funcional durante toda a súa historia, albergando unha capela con advocación ao Espírito Santo ou un hospital de Peregrinos, posiblemente pasase por aquí unha das rutas xacobeas procedentes de Portugal, así como o Camiño de Terra de Montes. O Escobeiro foi quen proxectou o singular edificio que identifica a vila, así como o Hotel La Estrella ou quen lle mercou á Igrexa o antigo templo.

Seguindo o roteiro, Carmela presentou algúns edificios que a voráxine da especulación urbanística e o devir da historia foi comendo, como o que se ubicaba fronte á calella que une a Rúa San Paio coa actual igrexa parroquial da Estrada, o dono foi asasinado polo Réxime de Franco, os herdeiros gastaron case outro tanto do seu valor en recuperalo e finalmente foi tirado para facer unha construción nova.

Outro aspecto da historia local que se abordou foi o da igrexa. Sábase que desde o século XVI había unha capela na actual Farola, que no XIX había a capela da Peregrina na Praza do Mercado, pero a nova vila precisaba dun novo templo. Aproveitaron o incendio da de Figueroa para deixar aquelo como cemiterio e achegar ao centro da poboación o culto. Fixeron no XIX unha igrexa na actual Praza da Farola pero ao pouco xa precisaron dunha nave de culto superior e comezaron o actual templo, tando a Igrexa Compostelá que vender o antigo templo (na foto antiga aérea vese xa sen o campanario) qu e pasou a ser almacén ou carpintería, mesmo estivo na idea de Porto Ventura de facer un hotel nese solar, hoxe hai un edificio de vivendas (nos baixos está Caixa Xeral). O templo actual segue estando inacabado, pódese ver o campanario sen revestimento. Tal e como explica Carmela, os edificios hai que entendelos no seu contexto e este edificio é enormemente grande, ten tres corpos e unha capacidade moi grande que fala do crecemento da próspera vila dos anos 20 e 30.

O paseo transcorreu por Calvo Sotelo, Porta do Sol e Fernándo Conde, onde se reparou en diversos aspectos construtivos, na Casa do Pobo ou na necesidade de servizos que nos anos 50 e 60 levou a que na Estrada se construísen a actual Casa da Cultura, daquela instituto de ensino secundario. A camiñata achegouse ata o antigo Matadeiro, Carmela explicou a súa historia e que ten un irmán xémeo en Marín. O seguinte punto foi o Teatro Principal, promovido por industriais de Vilanova, o Colexio José Antonio, xa máis recente, a antiga Biblioteca e, como non, o edificio que alberga o Concello.

Rúa Peregrina, edificio derruído. Hoxe no mesmo lugar aséntanse as oficinas dunha entidade bancaria.